జ్ఞానభిక్ష పెట్టి జీవితంలో అజ్ఞానాంధ కారాన్ని దూరం చేస్తాడు గురువు. ఒక జాతి సమగ్ర వికాసానికి సద్గురువులే బాటలు వేస్తారు. అలాంటి గురువులపట్ల ఎలా మెలగాలో తెలుపుతూ డా.కడిమిళ్ళ వరప్రసాద్‌ రాసిందే ఈ ‘శిష్యశతకము’.
      ఇది నీతిబోధ ప్రధానంగా సాగుతుంది. బెత్తము గొని పొత్తముపై/ జిత్తము మళ్ళించి, నీదు జీవితమెల్లన్‌... పద్యంలో చేతిలో బెత్తం పట్టుకుని, మన చిత్తాన్ని పుస్తకం పైకి మళ్లించి, జీవితాల్ని బంగారంగా మార్చే పరుసవేది విద్య తెలిసిన గురువును భక్తితో పూజించమంటారు.
ఇందులో గురుశిష్య సంబంధంతో పాటు, తల్లిదండ్రులతో, ఇతరులతో ఎలా ప్రవర్తించాలో తెలిపే పద్యాలు, ఇతర సమకాలీన అంశాల ప్రస్తావనా ఉంది. మొత్తానికి ఈ పుస్తకం పాఠకులకు సుబోధకంగా ఉంటుంది. 

- సునీతా సత్యనారాయణ

భూమిమీద జీవుల మనుగడకు కారణం గాలిలోని ఆక్సిజన్‌. అందుకే అది ప్రాణవాయువు. ఈ ఆక్సిజన్‌ను తయారుచేసేవి చెట్లు. భూమిమీద శక్తి ప్రసరణకు కారణం సూర్యుడైతే, ఆహారానికి ప్రాథమిక వనరులు చెట్లు, మొక్కలు. అంతేనా... ఇంట్లో వంటచెరకుగా, బల్లలు, కుర్చీలు, మంచాలు, ఇంటి అలంకరణకు, నీడకు ఇలా చెట్టు ఉపయోగం ఎంతో. మొత్తానికి మనదీ చెట్లదీ విడదీయలేని బంధం. అలాంటి చెట్ల గురించి విసుగు లేకుండా పిల్లలకు సులువుగా అర్థమయ్యేలా వివరించిన పుస్తకం డా. కొప్పుల హేమాద్రి రాసిన ‘వీరి వీరి గుమ్మడిపండు’.
      సాధారణ పాఠ్యపుస్తకాలకు భిన్నంగా చేసిన ప్రయత్నం ఇది. ఆంధ్రిక అనే అమ్మాయికి వృక్షశాస్త్ర ఉపాధ్యాయుడైన ఆమె మేనమామ చెప్పిన పాఠాలే ఈ పుస్తకం. ఇందులో చెట్టు ప్రాథమిక అంశాలు మొదలుకొని పిల్లలకే కాదు, పెద్దలకూ అంతగా తెలియని ఆసక్తిదాయకమైన విషయాలు ఎన్నో ఉన్నాయి. 
      ఇందులో మన పరిసరాల్లో కనిపించే బూరుగు, రావి, రేల, రేగు, వేప, మర్రి, మోదుగు లాంటి చెట్ల విశేషాలు వివరంగా చెప్పారు. అంతేకాదు... వాటి శాస్త్రీయ నామాలు, అవి లాటిన్‌లోనే ఎందుకు పెట్టాలన్న కారణాన్నీ చెప్పారు. ఇంకా బూరుగుదూది చెట్టు లేత పిందే మరాఠీమొగ్గగా మారిన వైనం, సంపూర్ణ సూర్య గ్రహణ సమయంలో ముడుచుకుపోయిన నిద్రగన్నేరు ఆకులు, చెట్టు వయసు చెప్పే వలయాలు, అయిదు వేల సంవత్సరాలకు పైగా బతికే బ్రహ్మఆమ్లిక వృక్షం విశేషాలతోపాటు, సందర్భానుసారంగా బాదరాయణ సంబంధం, కాకతాళీయాలూ మనల్ని పలకరిస్తాయి. 88 పేజీల ఈ చిరుపుస్తకంలో వృక్షాల వివరాలతోపాటు వాటికి సంబంధించిన పజిల్సూ, ప్రశ్నలు, జతపరచడం, తెలుగు పేర్లు- శాస్త్రీయ నామాలు ఇవ్వడం ఔత్సాహికులకు మంచి హోంవర్కు.
 కేవలం పాఠ్యపుస్తకాలే కాకుండా ఇలాంటి పుస్తకాలు చదివి, సంపాదించుకున్న జ్ఞానాన్ని పరిసరాలతో బేరీజు వేసుకుంటే విద్యార్థులకు చదువంటే విసుగు పుట్టించే వ్యవహారంలా మిగిలిపోదు. బడి, హోంవర్కు, టీవీలు, కంప్యూటర్లతోనే రోజులు గడుపుతున్న ఈతరం పిల్లలకు ప్రయోగాత్మకంగా ఉండే ఇలాంటి పుస్తకాలు ఇంకా రావాల్సిన అవసరం ఉంది.

- హర్ష

పీహెచ్‌డీ, ఎంఫిల్‌.. ఈ రెండు చేయడం ఒక ఎత్తయితే వాటి వివరాలను పుస్తకంగా తీసుకురావడం ఓ పెద్ద తంతు. దీనికి ప్రత్యేకమైన కారణమంటూ ఏమీలేదు. తెలుగులో తొలి పరిశోధక గ్రంథం వచ్చి ఎనిమిది దశాబ్దాలు దాటినా ఇప్పటికీ సరైన శైలి లేకపోవడమే అసలు సమస్య. దీంతోపాటు పరిశోధన, గ్రంథ రచన విషయంలో నియమాలు, నిబంధనలు అంటూ ఏవీ లిఖిత పూర్వకంగా పూర్తిస్థాయిలో లేవు. ఇలాంటి సమస్యలన్నింటినీ వివరిస్తూ పరిష్కారాన్ని చూపే సంపుటే పులికొండ సుబ్బాచారి రాసిన ‘పరిశోధన విధానం - సిద్ధాంత గ్రంథ రచన’. పరిశోధనలు చేయాలనుకునేవారు ఎలా ఆలోచించాలి, అంశాల ఎంపికలో ఎటువంటి జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి, ఎలాంటి మార్గదర్శకుడిని ఎంపిక చేసుకోవాలి అనే అంశాల నుంచి పరిశోధన ఎలా సాగించాలి, దాన్ని ఎలా ఒక రూపులోకి తెచ్చుకోవాలి,  సంబంధించిన నియమ నిబంధనలు ఏమైనా ఉన్నాయా, గ్రంథ రచనకు అంతర్జాలం ఎలా ఉపయోగపడుతోంది వంటి విషయాలు చర్చించారు. విదేశాల్లో గ్రంథ రచన, పరిశోధన ఎలా ఉంది. నాటికి నేటికి ఎలా రూపాంతరం చెందిందనే విషయాలను వెల్లడించారు. ప్రతి విషయానికి చక్కటి ఉదాహరణతో రచనను కొనసాగించారు.  అంతేకాకుండా గతంలో గ్రంథ రచయితల అనుభవాలనూ ప్రస్తావించారు. ఎం.ఫిల్, పీహెచ్‌డీ మధ్య ఉన్న తేడాను స్పష్టంగా తెలిపారు. పరిశోధనాంశాలపై విశ్వవిద్యాలయాలు వ్యవహరించే తీరును వివరించారు. ఈ క్రమంలో ప్రస్తుతం గ్రంథ రచనలో మన శైలి, విధానం, పాటిస్తున్న నియమాల పట్ల సునిశిత విమర్శలు చేశారు. మనమే స్థితిలో ఉన్నాం, దీనికి కారణమెవరనే ప్రశ్నలకు సమాధానం ఉంది. గతంలో జరిగిన విషయాలను స్పష్టంగా తెలిపారు. ప్రతి విషయానికి చక్కటి ఉదాహరణలు చెప్పారు. పరిశోధనతో సమాజానికి జరిగే మేలు గురించి, సాంకేతిక రంగంలో వచ్చిన విప్లవం పరిశోధనకు ఎలా మేలు చేస్తుంది, అంతర్జాలం లేకపోవడం వల్ల పడ్డ ఇబ్బందులు చక్కగా చెప్పారు. రచన చేశాక దానికి అదనపు సమాచారం ఎలా జోడించాలి, వాడుకున్న సమాచారానికి క్రెడిట్స్‌ ఎలా తెలపాలి వంటి విషయాల్ని స్పష్టంగా తెలిపారు. అలా చెప్పకపోతే ఎదురయ్యే సమస్యలను వివరించారు. ఆఖరులో గ్రంథచౌర్యం, పరిశోధనలో నీతి, మర్యాద వంటి అంశాలను ప్రస్తావించి రచనను పూర్తి వివరాలతో ముగించారు.

- ఎస్‌.రామకృష్ణ

కథ... చెప్పదలచుకున్న విషయాన్ని సూటిగా చెప్పడానికి గద్యసాహిత్యంలో ఇంతకంటే బలమైన ఆయుధం లేదు. కవులకు కావలసింది భావుకత అయితే, కావాల్సిన వస్తువుని సూక్ష్మంగా గమనించడం, ఆ వస్తువుకి తగిన శిల్పాన్ని సమకూర్చుకోవడం, వస్తు-శిల్పాల అమరిక చెదరకుండా విషయాన్ని వివరించడంలోనే కథకుని నేర్పు తెలుస్తుంది.
      తరచిచూస్తే మనిషి జీవితంలో ప్రతి సంఘటనా ఒక కథావస్తువు కాగలదు. తమ జీవితానుభవాల్లోని సంఘటనలకు కల్పన జోడించి 34 మంది ఉత్తమ రచయిత(త్రు)లు సృజించిన కథల సమాహారమే ‘కథ నేపథ్యం- 2వ సంపుటి’. 
      అభివృద్ధి పేరుతో జరుగుతున్న దోపిడీకి బలైన ‘భద్రయ్య’ని చూస్తే మన చుట్టుపక్కల ఫ్లైఓవర్‌ వంతెనల కోసమో, విశాలమైన రహదారుల కోసమో చితికిపోయిన తమ్ముళ్లు ఎందరో కనిపిస్తారు. ఉన్నన్నాళ్లు మగరాయుడిలా బతికిన బంగారమ్మ చివరకు ఎలా చనిపోయిందో తెలిపిన ‘వొంటేపమాను’, దేవదాసీలు ఎదుర్కొన్న సవాళ్లని కళ్లకు కడుతుంది. ఇవేకాదు, నమ్ముకున్న భూమిని కోల్పోయి తండ్రిగా, భర్తగా, చివరికి మనిషిగా కూడా ధ్వంసమైన రాజారాం, పసిమొగ్గలపై జరిగే పైశాచిక అత్యాచారాలని మన ముందుంచిన ‘అయోని’, మబ్బుల్లో నీళ్లని చూసి కుండ ఖాళీ చేసే ప్రబుద్ధులున్న ఈ రోజుల్లో మూలాలకి కట్టుబడి కులం ముఖ్యం కాదు - గుణం ముఖ్యమన్న ‘బతకనేర్వని’ మాధవుడూ... వీళ్లంతా కూడా మీకు ఎక్కడో ఒకచోట ఎప్పుడో ఒకసారి తారసపడి ఉంటారు. పుట్టే అన్ని కథలకీ నిజజీవితం నేపథ్యం కాకపోవచ్చు, కానీ నిజజీవిత నేపథ్యంతో పుట్టే కథలు చదివినప్పుడు మనం వాటితో బాగా మమేకమవుతాం. కొన్ని కథలు పేజీ తిప్పగానే మరుగున పడిపోతాయి... కానీ ఇలాంటి కథలు మాత్రం మనల్ని వెంటాడుతాయి. రచయిత పి.చంద్రశేఖర్‌ ఆజాద్‌ చెప్పినట్టు కథ రాయడానికి వస్తువులు చిత్రంగానే దొరుకుతుంటాయి. మీ ఇంట్లో పనిచేసే ‘లక్ష్మి’నో, మీరు సిగరెట్లు కొనుక్కునే పాన్‌షాపు సుబ్బారావునో, పేరు చెప్తే తప్ప తను ముస్లిం అని గుర్తుపట్టలేని మీ ఆఫీసులో పక్క సీటు ఖాదర్‌నో ఇలా ఎవరినైనా వస్తువుగా తీసుకోవచ్చు. వస్తుశిల్పాల సమతూకంతోపాటు భావోద్వేగాలని కూడా సమపాళ్లలో రంగరించిన ఈ కథలు, వాటి నేపథ్యాలు - ఈ పుస్తకానికి అభిరుచిగల పాఠకుల సేకరణలలో కచ్చితంగా ఉండాల్సిన అర్హత సంపాదించిపెట్టాయి.

- వరుణ్‌ పారుపల్లి

చేయి తిరిగిన రచయిత సలీం కలం నుంచి వెలువడిన మరో కథల సంపుటి ఈ ‘అంతర్గానం’. నేటి ఆధునిక సమాజంలో జరిగే సంఘటనలను ఆధారంగా చేసుకుని రాసినవి ఈ కథలు. సమాజంలో సమస్యలన్నీ స్త్రీల చుట్టూ పరిభ్రమిస్తున్నాయి. ఈ సంపుటిలో 20కథలలో ఎక్కువ భాగం మధ్యతరగతి కుటుంబాల స్త్రీల సమస్యలు మనకు కనిపిస్తాయి.
      కంప్యూటర్‌ యుగంలో ఫేస్‌బుక్‌ వైరస్‌లా పాకి యువతీయువకులనే కాకుండా పెళ్లైనవారిని కూడా పక్కదార్లు పట్టేట్లు చేస్తోంది. ‘‘చిట్టచివరి ఆలోచన’’ పెళ్లి అయ్యి ఎదిగిన కొడుకున్న స్త్రీ ఫేస్‌బుక్‌ ప్రేమలో పడి అతనితో బయట తిరుగుతున్నప్పుడు కన్నకొడుకు దృష్టిలో పడి చివరికి ఆత్మహత్య చేసుకుంటుంది. అలాగే సహజీవనం అనే అంశంతో ముడిపడిన కథ ‘కృష్ణబిలం’. నవతరం మేమే అనుకుంటూ పాశ్చాత్య నాగరికతను ఆధునిక భావాలనే పేరుతో జీవితాన్ని దిగజార్చుకున్న యువతి కథ. 
      ‘ముసుగు’ అనే కథలో మీడియా వల్ల ఇద్దరు విద్యార్థినులు ఆత్మహత్య చేసుకునే పరిస్థితి కలిగింది. వ్యభిచారం నేరం మీద అరెస్ట్‌ అయిన ఒక యువతిని ముసుగు వేసి మీడియా ముందు నిలబెడతారు. ఆమె తాను కాలేజీ విద్యార్థినిని అంటూ తన పేరు కూడా తప్పు చెబుతోంది. దానివల్ల ఆ పేరు గల విద్యార్థినులిద్దరు ఆత్మహత్మ చేసుకుంటారు. విషయం చెప్పడంలో కథాగమనం బాగా సాగింది. మత సంప్రదాయ చట్టంలో విలవిల్లాడిన ఇద్దరు స్త్రీల జీవిత కథలే ‘అలియా బేగం’, ‘ఆకు పచ్చని కన్నీరు’, కుటుంబం కోసం తన జీవితాన్ని కోల్పోయిన యువతి కథ ‘సమిధ’. ఒక వ్యక్తి అవయవ దానాలు ఇవ్వాలని నిర్ణయం తీసుకున్న కథ ‘సద్గతి’. చేసిన మంచితనం ఎప్పటికైనా ప్రతిఫలం ఇస్తుందని తెలిపే రమణమూర్తి అనే సినిమా నటుడు చెప్పే కథే ‘పెట్టుబడి’. ఇవే కాకుండా ఇంకా అనేక కథలు నేటి సమాజాన్ని ప్రతిఫలిస్తున్నాయి. ఈ కథల్లో కొన్ని ఆలోచింపచేసేవిగా ఉన్నాయి. మరికొన్ని సమస్యలకు పరిష్కారాలను చూపుతాయి. మంచి పరిశీలన దృష్టితోపాటు మనస్తత్వాల అవగాహనతో రాసినవి ఈ కథలు. చెప్పుకోతగ్గవి. చదవాల్సినవి.

- కస్తూరి అలివేణి

మరణాంతరం అవయవాలను దానం చేస్తూ చిరంజీవులవుతున్నారు కొంతమంది.  తాము వెళ్లిపోతూనే తోటివారికి పునర్జన్మనిస్తున్నారు. ఈ నేపథ్యంలో అవయవ దానం మీద అందరికీ అవగాహన కల్పించడానికి కిన్నెర సంస్థ ఓ ప్రయత్నం చేసింది. డా।। ద్వానాశాస్త్రి 68వ జన్మదినాన్ని పురస్కరించుకుని అవయవదానం మీద కవితల పోటీని నిర్వహించింది. సంబంధిత కవితల సంకలనమే నాన్నా నాకు మరణం లేదు!. ప్రథమస్థానం పొందిన ‘అమృతం గీతం’... ‘‘నా కళ్లు.. ఇరువులు అంధ బాటసారులకు/అఖండ వెలుగుల రహదారులు పరచబోతున్నాయి/నా గుండె.. గండిపడిన మరో గుండె గూడులో/ రుధిర సాగర మథనాలు చేయబోతుంది’’అంటూ గుండెలకు హత్తుకునేలా ఉంది. మిగిలిన కవితలూ ఆలోచనాత్మకం.

  - రమ

నిండుసభలో ద్రౌపది వస్త్రాపహరణానికి ఒడిగట్టిన దుర్యోధనుడికి అడ్డుచెప్పగల వారే లేకపోయారు. సాక్షాత్తూ పాండవులే తలలు వాల్చేశారు. ఆ క్షణంలో ఒకే ఒక్క గొంతు సుయోధనుడికి ఎదురుపలికింది. అబలను ఇలా అవమానించడం చాలా తప్పు అని హెచ్చరించింది. ఆ కంఠం వికర్ణుడిది. ఓ మహిళ గౌరవాన్ని నిలపడానికి తపించిన అతన్ని కథానాయకుణ్ని చేసి డా।। చింతకింది శ్రీనివాసరావు రాసిన నవలే ‘వికర్ణ’. ఆనాడు సభలో అలా ధర్మోపదేశం చేసిన వికర్ణుడి బాల్యం నుంచి మహాభినిష్క్రమణం వరకూ మహాభారత గాథకు కాస్త కాల్పనికతను జోడించి దీన్ని రచించారు. 21వ శతాబ్దంలోనూ స్త్రీకి తప్పని అనేకానేక ఇక్కట్ల పట్ల ఆలోచనాపరుల నిరసన భావానికి ఈ రచన ఓ ప్రతిబింబం.

- సుహాస్‌

మాజీ ప్రధాని పీవీ నరసింహారావు తెలుగుజాతి ముద్దుబిడ్డ. స్థితప్రజ్ఞుడు, రాజనీతి దురంధరుడు, బహుభాషా కోవిదుడు, రచయిత... అన్నింటికీ మించి ఆర్థిక సంస్కరణలకు ఆద్యుడిగా, దేశచరిత్రలో ఆయన స్థానం అజరామరం. ఆ ప్రతిభామూర్తి జీవనరేఖలను శోధించి ‘పీవీ మన ఠీవి’ పొత్తంగా అందించారు చీకోలు సుందరయ్య. వరంగల్లు జిల్లా లక్నేపల్లిలో జన్మించిన పీవీ హన్మకొండ, నాగపూర్, పూణె, జబల్పూర్‌లలో చదువుకున్నారు. విద్యార్థి దశ నుంచే నాయకత్వ లక్షణాలున్న పీవీ తర్వాత రాజకీయాలవైపు దృష్టి సారించారు. స్వామి రామానందతీర్థ శిష్యుడిగా సేవాదృక్పథాన్ని అలవర్చుకున్నారు. రాష్ట్రమంత్రిగా, ముఖ్యమంత్రిగా పనిచేశారు. కేంద్రమంత్రిగా, ప్రధానిగా జాతీయ స్థాయిలో కీలక భూమికను పోషించారు. పీవీ నిరాడంబర జీవితం ఎందరికో స్ఫూర్తిదాయకం.

- ఆకుల ఉమాకర్‌

పొడుపు కథలు మెదడుకు పదును పెడతాయి. అవి ఎన్నో రూపాల్లో కనిపిస్తాయి. యక్షుడు ధర్మరాజుని అడిగిన ప్రశ్నల్ని పరీక్షిస్తే ప్రతి ప్రశ్నా ఓ పొడుపు కథే! అలాగే మార్గ, దేశీ పొడుపుకథలు కుడి ఎడమలుగా నిలుస్తాయి. వాటి పద్ధతిని అనుసరించి పద్యాల్లో, గేయాల్లోనూ పొడుపు కథలు వచ్చాయి. ఇప్పుడు వాటిని డా।। రాణీప్రసాద్‌ ‘మిఠాయిపొట్లం’గా మలిచి మన ముందు  ఉంచారు. జంతువులు, శరీరావయవాలు, వైజ్ఞానిక, సాంకేతిక అంశాల నేపథ్యంలో ఇందులో మొత్తం 225 పొడుపుకథలు ఉన్నాయి. ఇప్పటికే ప్రచారంలో ఉన్న వాటితో పాటు కొన్ని కొత్త పొడుపులనూ రచయిత్రి అందించారు. మౌఖిక సంప్రదాయమైన పొడుపు కథా ప్రక్రియను ఆధునిక జీవన విధానానికి అన్వయిస్తూ రాశారు. పిల్లలకు భాష మీద ఆసక్తి పెంచడానికి ఇలాంటి ప్రయత్నాలు దోహదపడతాయి.

- తులసి