వేదాలు భారతీయ వాఙ్మయానికి మూలం. ఇవి ప్రపంచ సాహిత్యంలోనే అతి ప్రాచీనమైనవి. వేదం ‘విద్‌’ ధాతువు నుంచి ఆవిర్భవించింది. విద్‌ అంటే తెలుసుకోదగింది. ప్రతి ఒక్కరూ వేదాల సారాన్ని గ్రహించాలి. భారతీయ జీవన విధానం శ్రుతుల్లో చెప్పిన దానిని అనుసరించి సాగుతుంది. ప్రపంచంలో మంచి ఎక్కడ ఉన్నా స్వీకరించాలి అని చెప్పిన వేదాలను మహర్షులు ఎంతో ప్రయత్నంతో దర్శించారు. అందుకే వారు మంత్ర ద్రష్టలే కానీ, కర్తలు కారు. అవి పరమాత్మనుంచి వెలువడ్డ దివ్య వాక్కులు. తెలుగులో వేదాలకు అనువాదాలు చాలా తక్కువగా వచ్చాయి. ఆ కొన్నీ మామూలు పాఠకులకు కొరుకుడుపడవు. అందుకే యం.వి.నర్సింహారెడ్డి నాలుగు వేదాలను సరళ తెలుగు వచనంలోకి అనువదించారు. వాటి సారాంశాన్నే సీడీగా తీసుకొచ్చారు. ఇందులో ప్రతీ వేదానికి పరిచయం, వాటి సారాంశాన్ని కాట్రగడ్డ లక్ష్మీనరసింహారావు స్పష్టంగా చదివి వినిపించారు. 

- చింతలపల్లి

సమాజంలో అణచివేతకు గురవుతున్న వర్గాల కష్టాలు, కడగండ్లనే కాకుండా వాళ్ల ధిక్కార స్వరాన్ని పదునైన కలంతో అక్షరీకరించారు కవి బద్దిపూడి జయరావు. తన పూర్వీకులు దరువుల మీదో, చెరువుల దగ్గరో, కరవుల కాలంలోనో కవిత్వమై కలవరించి ఉంటారని నమ్మిన జయరావు... కొత్త నెత్తురు కవితా సంపుటిలో తన వర్గం ఎదుర్కొన్న అణచివేతనే కాకుండా, నవతరం భవిష్యత్‌ కార్యాచరణను కూడా ప్రకటించారు. ‘పిడికెడు బువ్వకోసం పొద్దున పిండి ఎన్నెల దండెం మీదేసినోళ్లం... సుజల సుఫల గీతాలకు దూరంగా నిత్యం కళేబరాల మధ్య నెత్తుటి గాలి పీల్చుకుంటూ ఎదిగినోళ్లం’. అలాగని కవితలన్నీ కష్టాలు కడగండ్లకే పరిమితం కాదు. అన్నాచెల్లెళ్ల అనురాగాన్ని నీలిమేఘాలు కవితలో కళ్లకు కట్టారు. వాకపల్లి, లక్షింపేట ఘటనలకు స్పందనగా అక్షర బాణాలు సంధించారు. అంబేద్కరిజాన్ని సరికొత్త కోణంలో ఆవిష్కరించారు కవి.

 - గరిడేపల్లి సత్యనారాయణ

భగవద్గీతకు ఎన్నో వ్యాఖ్యానాలు వచ్చాయి. కానీ ఆ బోధలే ఆధారంగా వచ్చిన చక్కటి నవల ‘కర్మయోగి’. ఇంతటి క్లిష్టమైన ప్రక్రియను చిన్న వయసులోనే సాధించిన రచయిత్రి అభినందనీయులు. కథలోని ఇతివృత్తం రచయిత్రి కుటుంబానిదే. అందులో పాత్రల స్వభావాలకి అనుగుణంగానే చిన్నచిన్న మార్పులను చేయడంతో, పఠనాసక్తిని ఇనుమడిస్తుంది. రచయిత్రి పెదతాత రామకృష్ణయ్య జీవితంతో మొదలవుతుంది కథనం. ఆయన అణువణువూ కృష్ణభక్తితో నిండిన స్థితప్రజ్ఞుడు. ఆ భక్తిని ఆరాధిస్తూ అనుసరించే తమ్ముడు కృష్ణారావు. కృష్ణభక్తిలో మునిగితేలుతున్న అన్నదమ్ములని ఐహికానికి మరల్చాలని ప్రయత్నించే తల్లి తులసమ్మ. వీరందరి మధ్యా జరిగే జగన్నాటకమే ‘కర్మయోగి’. 45 ఏళ్ల క్రితం ఆంధ్ర సచిత్ర వారపత్రికలో ధారావాహికగా వెలువడిన ఈ కథనం ఇప్పుడు నవలా రూపంలో ముద్రణ పొందింది. గీతలో చెప్పిన కర్మయోగానికి, కథా భాష్యంగా నిలిచింది.

- సూర్య

ధర్మమే జయిస్తుంది, అధర్మం కాదు. సత్యం జయిస్తుంది, అసత్యం కాదు. క్షమ జయిస్తుంది, క్రోధం కాదు. విష్ణువు జయిస్తాడు, రాక్షసుడు కాదు. ఇలాంటి నిత్యసత్యాలను ప్రతిబింబించే యాభై శ్లోకాలను సేకరించి వాటికి అర్థాలు, విశ్లేషణలతో ‘స్మరణీయ సందేశాలు’గా అందించారు కొంపెల్ల రామకృష్ణమూర్తి.
      కావ్యామృత రసాన్ని ఆస్వాదించడం, సజ్జన సాంగత్యం అనేవి రెండూ సంసారమనే విషవృక్షానికి అమృతతుల్య మైన ఫలాలు. మానవ వికాసానికీ, లక్ష్యాలకు దోహదపడే సందేశాత్మక సంస్కృత శ్లోకాలను పురాతన ఆధ్యాత్మిక గ్రంథాల నుంచి సంగ్రహించి వాటికి తనదైన శైలిలో ఉపమానాలు జోడించి అన్ని తరాలవారికి ఉపయోగపడే విధంగా ఈ పుస్తకాన్ని రూపొందించారు రచయిత. 

- ఆకుల ఉమాకర్‌

అనుపమ మార్దవ హృద్యము
లనిల చలత్కేసరములు నగు పూసురటుల్‌
గొని వనవిహరణ సంశ్రమ
మును దొలగించెను దరిసెనముల్‌ రసికులకున్‌
      సరళ సుందరమైన శబ్దశబలత, సుకుమారమైన భావనా సౌందర్యం కలిగిన వసంతరుతు వర్ణనా సంబంధియైన ఈ పద్యం చదవగానే ప్రాచీన ప్రబంధాలు స్ఫురణకు రావడం సహజం. కానీ అత్యంత ఆధునిక కవి, అందులోనూ విదేశంలో ఉంటున్న డా।। తిరుమల కృష్ణదేశికాచార్యుల ‘మహాశిల్పి జక్కన’ కావ్యంలోనిదీ పద్యం. ఆచార్యులు రాసిన ‘మహాశిల్పి జక్కన’, ‘హనుమప్ప నాయకుడు’ అనే రెండు పద్య కావ్యాలను కలిపి ‘కావ్యనందనం’ పేర వెలువరించారు. 
      ఈ రెండూ కూడా చారిత్రక కథా వస్తువులే కానీ, ఆచార్యుల కలంలో అవి అద్భుత పద్య ప్రబంధాలుగా జాలువారాయి. ఇష్టదేవతా ప్రార్థన, సుకవి స్తుతి, ఆశ్వాసాంత పద్యాలు... ఇలా ప్రాచీన పద్యకావ్య సంప్రదాయంలో ఈ గ్రంథాలున్నాయి. అంతమాత్రమే కాదు, నన్నయ మొదలు ప్రాచీన కవులందరి పోకడలు ఈ కావ్యాల్లో కనిపిస్తాయి. మూలకథలను స్వకపోల కల్పనాశక్తితో మార్పులు చేసి కథాకావ్యాలుగా మలిచారు. 
      ‘మహాశిల్పి జక్కన’ ఆరు ఉల్లాసాల ప్రబంధం కాగా, ‘హనుమప్ప నాయకుడు’ ఆరు ఆశ్వాసాల పద్య గ్రంథం. రమణీయార్థ ప్రతిపాదకములైన సంస్కృత భాషా సమాస బాహుళ్యమే కాక అచ్చతెలుగు పదాలను అలతి అలతిగా నవ్యరీతుల్లో ప్రయోగించడంలో ఆచార్యులు అగ్రగణ్యులు. కథాకథన శిల్పం కరతలామలకమైనందువల్ల వీరి వర్ణనలు, కల్పనలు కథాగతికి పోషకములే కానీ ఎక్కడా అవరోధాలు కాజాలవు. ‘వర్ణనా నిపుణః కవిః’ అన్న సూక్తి ఈ కవి విషయంలో సార్థకం.
      జక్కన కథ ప్రసిద్ధమే కాని, చారిత్రక ఆధారాలు ఇదమిత్థంగా కానరావు. కథలు, కావ్యాలు, చలనచిత్రాలు ఉన్నప్పటికీ, వాటికి భిన్నంగా రసనిస్తులంగా కథలో అవసరమైన మార్పులు చేసి కావ్యాన్ని రచించారు. విద్యార్థి దశలో చదివిన సురవరం ప్రతాపరెడ్డి రాసిన వీరగాథ హనుమప్ప నాయకుని చరితను వీరరస ప్రధానమైన పద్యకావ్యంగా రూపొందించారు. ఈ రెండు కావ్యాల్లోనూ అనేక నూతన ఛందోరీతులను ప్రయోగంలోకి తెచ్చారు ఆచార్యులు. కొన్ని ఛందస్సుల పేర్లే చిత్రంగా ఉన్నాయి. ‘డయానా, నయాగరా, మార్గరీటా, ఓల్గా’ ఇత్యాది ఛందస్సుల లక్షణాలను కూడా ఆయనే స్వయంగా గ్రంథాల్లో తెలిపారు. ఈ ఛందస్సుల నామౌచితిని కూడా పేర్కొని ఉండాల్సింది. 

- చారి

పాట ఆదిమ యుగం నుంచి ఆధునిక యుగం వరకూ మనిషిని చైతన్యవంతం చేస్తోంది. అది మనిషిని సంతోషపెట్టడమే కాదు అవసరమైతే ఉద్యమాల బాటలోనూ నడపగలదు. పెను ఉప్పెన సృష్టించగలదు. స్వాతంత్య్ర సమరంలో ప్రజల్ని వెన్నుతట్టి, స్ఫూర్తిని కోల్పోకుండా ఉద్యమంలో నిలిపేందుకు ఎందరో కవులు వేలాది పాటలు రాశారు. నిజాంరాజుకు వ్యతిరేకంగా జరిగిన తెలంగాణ సాయుధపోరాటం మొదలుకొని, 1969లో వచ్చిన జైతెలంగాణ, ఇటీవల భారతదేశంలో 29వ రాష్ట్రంగా ఏర్పాటుకు దారితీసిన మలిదశ తెలంగాణ ఉద్యమందాకా పాటది ప్రత్యేకస్థానం. తెలంగాణ ఉద్యమానికి పాటకు ఎంత లంకె ఉందంటే... ఏ కొంచెం కవిత్వం వచ్చిన వాళ్లైనా ఒక పాట రాయాలనుకున్నంత. ఎంతోమంది కవులు రాసిన ఎన్నో పాటలు తెలంగాణ ప్రజల్ని ఉర్రూతలూగించాయి. అసలు ఉద్యమమంటే పాటే అన్నంతగా... ‘పొడుస్తున్న పొద్దుమీద’ (గద్దర్‌), ‘జైబోలో తెలంగాణ’ (అందెశ్రీ) లాంటి పాటలు ప్రజల నాలుకలపై నాట్యమాడాయి. తద్వారా ప్రజలు ఉద్యమంలో పాల్గొనేందుకు, తమ కల సాకారం చేసుకునేందుకు ఉపకరించాయి. ఉద్యమంలో ప్రత్యక్షంగా పాల్గొనకపోయినా కనీసం విని ఉప్పొంగిన హృదయాలెన్నో.
      వేలాదిగా వచ్చిన పాటల్లో 101 పాటల్ని ఎన్నుకొని తెలంగాణ రిసోర్స్‌ సెంటర్‌ ‘ఒక్కొక్క పాటేసి...’ పేరుతో ప్రచురించింది. గద్దర్‌ రాసిన ‘అమ్మా తెలంగాణమా- ఆకలి కేకల గానమా’ పాటతో ప్రారంభమయ్యే పుస్తకం అదే గద్దర్‌ రాసిన ‘పొడుస్తున్న పొద్దుమీద...’ పాటతో ముగుస్తుంది. ఇంకా ఇందులో అందెశ్రీ రాసిన ‘జైబోలో తెలంగాణ’, ‘జయజయహే తెలంగాణ జననీ జయకేతనం’, గోరటి వెంకన్న పల్లెలపై ప్రపంచీకరణ ప్రభావాన్ని కళ్లకు కడుతూ రాసిన ‘పల్లే కన్నీరు పెడుతుందో కనిపించని కుట్రల’, నందిని సిధారెడ్డి ‘నాగేటి చాలల్లో నా తెలంగాణ’ లాంటి పాటలతోపాటు, యాదగిరి, భూపాల్, దేశపతి శ్రీనివాస్, జూలూరి గౌరీశంకర్, సుద్దాల అశోక్‌తేజ, చెరబండరాజు, గూడ అంజయ్య, జయరాజ్, వరవరరావు, మిత్ర మొదలైన కవుల పాటలు ఉన్నాయి. తెలంగాణలోని పది జిల్లాల భౌగోళిక, సామాజిక, సాంస్కృతిక, ఆర్థిక, సమకాలీన పరిస్థితులు ఈ పాటల్లో వ్యక్తమవుతాయి. ఈ సాహిత్యాన్ని తెలుగువాళ్లకు అందించాలన్న స్ఫూర్తితో ఆచార్య జయధీర్‌ తిరుమలరావు సంపాదకత్వంలో వచ్చిన పుస్తకం ఈ ‘ఒక్కొక్క పాటేసి...’    

- హర్ష

సూర్యుడు జీవ చైతన్యానికి మూల కారకుడు. మానవ దైనందిన కార్యక్ర మాలన్నీ సూర్య ఆగమ, నిరాగమనాలపైనే ఆధారపడి ఉంటాయి. అందుకే యుగాల నుంచీ సూర్యుణ్ని దేవుడిగా కొలుస్తున్నాం. హైందవ సంప్రదాయంలో సూర్యుని ప్రశస్తి అధికం. రావణుడితో యుద్ధ సమయంలో రామచంద్రుడు సూర్యుడి గురించి ప్రార్థన చేశాడట. అదే ఆదిత్యహృదయం. ఆ యుద్ధంలో అలసిన రాముని మొహంలో కొంచెం నీరసం, మరింత ఆలోచన కనిపించాయట. అప్పుడు అగస్త్యుడు ఆదిత్య హృదయాన్ని ఉపదేశించారు. 
దీన్ని మూడు సార్లు పఠించి, సూర్యునికి నమస్కరించి తిరిగి యుద్ధంలో పాల్గొనమనీ, విజయం తథ్యమనీ దీవించారు. ఇది శత్రుసంహారంలో రాముడికి ఎంతగానో ఉపయోగపడిందని ప్రతీతి.

- ఐ. హరిత

గేయ, భావ కవిత్వాల సంకలనం ఆమని కృష్ణమోహన్‌ రాసిన ‘వలపట- దాపట’. పేరుకు తగ్గట్టు కుడి ఎడమల దగాను కవిత్వంలో చిత్రిక పట్టారు. ‘వలపట’లో కవితా సమాహారమైన తెలంగాణ చుక్కల ద్వారా పోరుగడ్డకు జరిగిన అన్యాయాన్ని చాటారు. తెలంగాణ సాహిత్యాన్ని ద్విగుణీకృతం చేసిన మహాకవులు కాళోజీ, దాశరథి, సురవరాలకు తన భావావేశ సిరా చుక్కలతో శిరసు వంచి వందనం సమర్పించారు. తెలంగాణకు చుక్కలై వెలసిన అమరవీరులకు అక్షర నీరాజనం పట్టారు. ఇక ‘దాపట’లో తన సుదీర్ఘ కవితతో సమాజ పోకడలపై ఆవేదన ప్రకటిస్తూ అంతఃస్పందనను అక్షరాల్లా పొదిగారు. ఉరకలెత్తి ఉప్పెనలా పొంగిన ఉద్వేగసాహిత్యంతో వలువలూడుతున్న విలువల చరిత్రను భావుకత జోడించి నినదించారు.

- పావులూరి కిశోర్‌బాబు
 

మన చుట్టూ ఉన్న అద్భుత ప్రపంచాన్ని తెలుసుకోవడానికి అనువాద సాహిత్యాన్ని మించింది లేదు. తెలుగులో నవలతోపాటు కొన్ని ప్రక్రియలు అడుగంటి పోతున్న తరుణంలో మలయాళం నుంచి సంచలనాత్మక ‘సూఫీ చెప్పిన కథ’ నవలను తెలుగు పాఠకులకు అందించినందుకు సారంగబుక్స్‌ యాజమాన్యాన్ని, ముఖ్యంగా రెంటాల కల్పనను అభినందించాలి. ఈ నవల మాతృక పేరు ‘సూఫీ పరాంజే కథ’. రామసున్ని మలయాళంలో రాసిన నవలను ఎల్‌.ఆర్‌.స్వామి తెలుగులోకి అనువదించారు. ఇందులో చర్చకు వచ్చిన అంశాలన్నీ నాయిక కార్తి, నాయకుడు మమ్ముటిలవే అయినా మన దేశంలో ప్రధానంగా ఉన్న రెండు మతాలు, రెండు జీవన విధానాల మధ్య సాగుతున్న ఘర్షణలు, కలహాలు, అపోహలు, సందేహాలు, భయాలు ఇందులో చిత్రితమయ్యాయి. ‘సూఫీ చెప్పిన కథ’పైకి చలం ‘మైదానం’లా కనిపించినా, స్త్రీ పురుషుల మధ్య కేవలం ఆకర్షణ, లైంగిక సంబంధమేకాక అనురాగంతో కూడిన ఆత్మానుబంధం గాఢంగా ఉందన్న విషయం ప్రతి వాక్యంలోనూ కనిపిస్తుంది. అదే ఈ నవలకున్న ప్రత్యేకత! ప్రతివాక్యం కవితాత్మకం. ఈ కవిత్వం ఎంతగా విస్తరించిందంటే అసలు విషయాన్ని దాటి పాఠకుల్ని కవనవనంలో విహరింప చేసేంత! కొన్ని అధ్యాయాల్లో అయితే విషయపరమైన మలుపులు ఉన్నా కవిత్వమే పున్నమి వెన్నెల్లా పరచుకొనేంత! పాత మాటల తోనే ఈ ‘పరిమళం’ ఎలా సాధ్యమైందని పాఠకులు నివ్వెర పోతారు! ఆశ్చర్యానికి లోనవుతారు! నంబూద్రి బ్రాహ్మణ కుటుంబ సంప్రదాయాలు, మమ్ముటి ముస్లిం జీవన విధానం మన తెలుగు వాతావరణానికి భిన్నంగానేకాక మనకు పరిచయం లేని అనేక జీవిత పార్శ్వాల్ని ఈ నవల పరిచయం చేస్తుంది. కల్పన అన్నట్లు ‘నవలలోని చాలా సంఘటనల వెనుక ఉన్న హేతువు మన మామూలు అవగాహనకు అందదు. సులభంగా విడివడలేని చిక్కుముడులే నవలకు కొత్త అందాన్నిచ్చాయి’. ఈ నవల దుఃఖాంతంగా ముగిసినా కార్తిపాత్ర మాత్రం మనకు కళ్లముందు కదలాడుతుంటుంది. భార్య కోసం మతపెద్దల్ని ధిక్కరించి అమ్మవారి గుడిని ఇంటి ఆవరణలో కట్టిన మమ్ముటి ప్రేమనీ, సాహసాన్నీ అర్థం చేసుకోవడానికి మనం ఈ సమాజ కట్టుబాట్లను దాటక తప్పదు. తెలుగు భాష ఇంత సౌందర్యాత్మక కవిత్వంలాగా ఉంటుందనడానికైనా ఈ నవల తప్పక చదవాలి. వస్తువు, భాష, శైలి ఏ విధంగా చూసినా ఇదో కవితాత్మక సంచలనం! 

- సి.హెచ్‌.లక్ష్మి